Gedurende een goede nachtrust worden veel herstelprocessen in ons lichaam uitgevoerd. Vaak staan we daar niet bij stil. Veel mensen hebben tegenwoordig allerlei maatregelen nodig, zoals het innemen van supplementen en medicatie of mindfulness oefeningen en dergelijke, om lekker te kunnen slapen. Lekker (door)slapen is namelijk helaas niet (meer) zo vanzelfsprekend. Overprikkeling op allerlei gebieden zorgt ervoor dat we haast continu aan staan en alert zijn, dit wordt voor normaal gehouden in onze westerse maatschappij. Het is dus niet zo gek dat ons autonome zenuwstelsel van slag raakt en moeite heeft om het lichaam tot rust te brengen. Onvoldoende rust heeft allerlei gezondheidsconsequenties, van milde klachten tot ernstige aandoeningen. Van groot belang dus om eens stil te staan bij jouw slaapkwaliteit!
Het autonome zenuwstelsel in het kort
Ons autonome zenuwstelsel bestaat grofweg uit twee systemen; het sympathische en het parasympatische deel. De sympathicus zorgt ervoor dat je (snel) in actie kunt komen en is voornamelijk actief overdag. Grote lichamelijke inspanning, opwinding, woede en angst gaan gepaard met verhoogde sympathische activiteit, waarbij de hartslag, ademhaling, bloeddruk en bloedsuikerspiegel verhogen door de adrenaline die vrijkomt uit de bijnieren.
De parasympaticus is de tegenhanger hiervan en zorgt ervoor dat je lichaam en geest tot rust kunnen komen. De parasympaticus komt dus in actie, wanneer het lichaam uiterlijk gezien passief is, bijvoorbeeld wanneer we slapen. Dat maakt dat er grote herstelprocessen kunnen plaatsvinden in het lichaam. Onder andere het immuunsysteem kan aan het werk. Maar ook na een maaltijd is het van belang dat de parasympaticus actief is, zodat het eten goed verteerd kan worden.
Het is dan ook belangrijk om niet meteen na het eten heel actief te zijn. De twee systemen van het zenuwstelsel remmen elkaar namelijk af. Wanneer het sympathisch systeem actief is, wordt het parasympatisch systeem afgeremd en andersom. Dus wanneer je na het eten te snel gaat sporten, wordt je spijsvertering afgeremd en krijgen de darmen onvoldoende de kans om het eten goed te verteren.
Zelfregulerend systeem
Het autonome zenuwstelsel reguleert zichzelf, wat betekent dat we er in principe niet over na hoeven te denken. Dit betekent echter niet dat we niet bewust hoeven te zijn van onze inspanningen en rustmomenten. Wij bepalen namelijk zelf de activiteiten die we ondernemen en creëren ook zelf de omstandigheden voor ons autonome zenuwstelsel om optimaal (of niet) te kunnen functioneren. Bijvoorbeeld de mate van inspanningen die we leveren en de hoeveelheid rust die we nemen om tot ontspanning te komen. Hierin balans creëren is van belang om een optimale conditie te creëren voor het zenuwstelsel om alle relevante processen in het lichaam goed te kunnen aansturen.
De sympathicus overactief
In onze maatschappij, waar de meeste mensen met chronische stress kampen, is het sympathische zenuwstelsel vaak dusdanig overactief, dat het niet meer vanzelf tot rust komt wanneer er rust wordt genomen. Dit geeft vaak een blijvende onrust en een opgejaagd gevoel in het lichaam, ook in de nacht. Het hormoonsysteem dat zeer nauw samenwerkt met het zenuwstelsel (denk maar aan de stresshormonen adrenaline en cortisol) raakt eveneens uit balans en de bijnieren, die de adrenaline en cortisol produceren, raken uitgeput. Burn-out is dan ook een veel voorkomende klacht. Extra (langdurige) ondersteuning en begeleiding is dan vaak nodig zodat het gehele lichaam kan herstellen en de sympathicus kan kalmeren. Niet alleen bij een burn-out, ook bij andere complexe klachten is het aan te raden extra ondersteuning van een natuurgeneeskundige/holistische therapeut aan te vragen. En vergeet niet bij twijfel ook altijd je huisarts te raadplegen.
Terug naar de cyclus van balans
In balans zijn, is geen statische conditie, maar een continue beweging om de prikkels van buitenaf op te vangen, te verwerken en weer los te laten. Het zelfgenezend vermogen is aan het werk om een optimaal evenwicht na te streven. De natuurlijke beweging van balans is van cyclische aard. Dat wil zeggen het heeft een rondgaande beweging, denk maar aan de seizoenen die komen en gaan en op elkaar aansluiten, evenals de dagen. De dag wisselt af met de nacht en de nacht wisselt weer af met de dag, dag in dag uit.
Bioritme
Ons bioritme is tevens een uitdrukking van een cyclische balans. Het ritme van dag en nacht, het overgaan van dag naar nacht en vice versa. De ochtend kun je koppelen aan de lente; je wordt wakker, staat op en begint de dag vol goede moed en energie. In de middag (zomer) is de energie het hoogst en begin je zo langzaamaan de namiddag (nazomer) in te gaan, een mooi momentje van bezinning en voorbereiding om je werkzaamheden weer af te bouwen en de avond in te gaan (herfst). Na het avondeten geniet je hooguit nog wat na en doe je iets ontspannends om vervolgens vol overgave de nacht (winter) in te gaan voor een fijne, efficiënte nachtrust. Tenminste, zo zou het zijn wanneer we ons natuurlijke bioritme volgen. Wellicht een mooie uitdaging en voorbeeld om jouw bioritme eens onder de loep te nemen?
Verschillende bioritmen
Het bioritme kan per persoon net weer even iets anders liggen. Je bent bijvoorbeeld een vroege vogel of juist niet. Daar kunnen verschillen in zijn, dat heeft onder andere met je chronotype (verschillen in slaappatronen) te maken. Er zijn mensen die bij het eerste ochtendgloren zo fris als een hoentje zijn, maar ook avondmensen die juist later op de avond beginnen op te leven. Dit heeft allemaal te maken met onze biologische klok (ook wel circadiaans ritme genoemd) die per persoon net iets anders tikt. Ontdek het 24-uurs ritme waarbij jij je goed voelt. *
Ben je nieuwsgierig naar jouw chronotype en wil je er meer van weten, kijk dan bijvoorbeeld het filmpje van Dr. Michael Breus.
* Note ten aanzien van de chronotypen. Het kan best zijn dat je nu heel laat naar bed gaat en ‘s morgens laat opstaat omdat je om welke reden dan ook in een ‘gewenning’ geraakt bent. Je denkt dan misschien dat je een wolf type bent, maar wanneer je aan de slag gaat met de ongezonde patronen die achter de gewenning zitten, blijkt dat je natuurlijke ritme bijvoorbeeld meer een beer type is. Hou je dus niet te veel vast aan de type-beschrijving en ontdek jouw eigen ritme. Het kan namelijk heel goed zijn dat je ritme veranderd wanneer je aan de slag gaat met jezelf.
Voor tips, ter ondersteuning van een goede slaap, lees ‘Een evenwichtige slaap’.
