Matcha is een fijn poeder dat gemaakt wordt door de jongste, kleinste en groenste blaadjes van de theeplant (Camelia sinensis) te stomen, te drogen en te vermalen. Het wordt veelal verbouwd en geproduceerd in China en Japan vanwege het gunstige klimaat en de grondsamenstelling. De beste blaadjes worden 1 maal per jaar met de hand geplukt. Voordat het tijd is om te oogsten, worden de theevelden afgedekt met doeken of stro, zodat er bijna geen zonlicht meer op de blaadjes schijnt. De theeplant reageert hierop door meer chlorofyl en aminozuren, waaronder L-theanine, aan te maken. Dit chlorofyl zorgt voor de felgroene kleur van het matchapoeder.
Het stomen, drogen en malen van de theeblaadjes gaat volgens een zorgvuldig proces, waarbij veel handwerk komt kijken. Zo worden de blaadjes handmatig gesorteerd op kwaliteit en worden de steeltjes en nerven van de blaadjes met de hand verwijderd, zodat echt alleen het blad overblijft. Door de kleur en het kostbare proces om het te maken, wordt matchapoeder ook wel eens het groene goud genoemd.
Terug naar de oorsprong van Matcha
De oorsprong van matchathee neemt ons mee terug in de geschiedenis naar China en Japan. Sommige bronnen melden dat matcha voor het eerst gebruikt werd in de Tang-dynastie (618-907 n. Chr.). Andere bronnen spreken over de Song-dynastie (960-1279), omdat toen het vermalen van theebladeren tot poeder, zoals het heden ten dage nog steeds gebeurt, geïntroduceerd werd.
De Japanse monnik Eichû (743-816) was de eerste die matchathee naar Japan bracht, zoals die toen genuttigd werd door de elite van China. Een paar eeuwen later nam de Japanse zen-boeddhistische monnik Eisai (1141-1215) matchathee mee naar Japan zoals die nu nog steeds wordt gedronken. Hij kwam in aanraking met matcha in een Chinees boeddhistisch klooster en merkte op dat het rustgevend werkte en zorgde voor meer focus tijdens meditatie.
Aanvankelijk werd de thee alleen door de monniken gebruikt en ingezet als geneesmiddel. Eisai schreef hier zelfs een boek over genaamd Kissa yōjōki (Hoe blijf je gezond door het drinken van thee, geschreven in 1211), waarin hij beweert: “Thee is het levenselixer en de magische sleutel tot een lang leven.” Hij beschrijft in het boek onder meer de positieve effecten die thee heeft op de vitale organen, met name op het hart. Daarnaast legt hij uit welke delen van de plant in welke hoeveelheden ingezet kunnen worden bij specifieke gezondheidsaandoeningen, zoals klachten bij de spijsvertering, nierfunctie en bij het tegengaan van vermoeidheid.
De Matcha theeceremonie
Hoewel het drinken van matchathee aanvankelijk een aangelegenheid was voor de boeddhistische monniken, was het voor vrijwel alle Japanners een paar eeuwen later een gewoonte geworden. Het drinken van matchathee ging samen met bepaalde handelingen en rituelen die door Eisai geïntroduceerd werden. Het was de Japanse theemeester Sen no Rikyū (1522 - 1591) die een grote invloed had op de vorming van de Japanse theeceremonie en deze verhief naar een ware kunstvorm. Hij liet zich hierbij leiden door 4 principes:
- Harmonie (Wa): harmonie tussen gasten, gastheren, natuur en omgeving,
- Respect (Kei): oprechtheid jegens de ander, ongeacht rang of status,
- Zuiverheid (Sei): zuiver van hart en geest zijn en
- Rust (Jaku): innerlijke vrede die voortkomt uit het verkrijgen van de eerste drie principes; deze innerlijke vrede maakt het mogelijk om werkelijk te delen.
"In the tea ceremony, we are all equals, seeing one another through the medium of tea."
Sen no Rikyu - Tea master
De Japanse theeceremonie wordt door de Japanners ook wel ‘chanoyu’ genoemd, wat vertaald kan worden als ‘heet water voor de thee’. De ceremonie bestaat uit een reeks traditionele handelingen voor het bereiden en serveren van matchathee die verder gaat dan alleen het drinken van een kom thee. Elementen als kunst, landschapsontwerp, etiquette en mindfulness vormen een belangrijk onderdeel van de ceremonie.
De theeceremonie vindt plaats in een theepaviljoen in een theetuin. Men betreedt de theetuin in een kimono, teenkousen en slippers. De theetuin straalt rust en soberheid uit en bereidt de gasten voor op de ceremonie. Voordat de gasten het paviljoen betreden, worden de handen en de mond gewassen om de buitenwereld symbolisch weg te wassen. De gasten zitten op hun knieën op de tatami (traditionele vloermatten). Tijdens een Japanse theeceremonie wordt een lichte maaltijd geserveerd en terwijl de gasten eten, bereidt de gastheer (de theemeester) de thee. Nadat iedereen zijn thee op heeft, sluit de gastheer de ceremonie officieel af.
Het bereiden en drinken van Matcha
Voor het bereiden van de thee worden een Chashaku (bamboe doseerlepel), chasen (traditionele matchaklopper) en een kusenaoshi (houder voor het opbergen van de matchaklopper) gebruikt. Nadat het matchapoeder in een kom wordt geschept, wordt het poeder goed geroerd met de chasen om klontjes te voorkomen. Hierna wordt het water opgegoten (75-80 C), waarna de thee wordt opgeklopt in een ‘m’- of ‘w’-vormige beweging totdat er een fijne lichtgroene schuimlaag ontstaat.
Na een buiging ontvang de gast een chawan (theekom) met de rechterhand en plaatst deze op de palm van de linkerhand. Met de rechterhand wordt de kom driemaal met de klok mee op de hand gedraaid.
Na het drinken veegt de gast de plek af waar de lippen de kom hebben geraakt met de rechterhand. Daarna wordt de kom met de rechterhand driemaal gedraaid tegen de klok in op de linkerhand en hierna wordt de kom teruggegeven aan de gastheer.
Hoe smaakt Matcha?
Matchathee heeft een unieke, aardse smaak met een zoete ondertoon. Het is een mix van hartig (‘unami’ wat in het Japans heerlijkheid betekent) en zoet. De eerste slok kan misschien wat bitter smaken, maar dan komt al snel de zachte, zoete nasmaak. Matcha voelt romig in de mond en heeft een langdurige nasmaak.
Moderne toepassingen
Matchapoeder neemt steeds meer in populariteit toe en wordt tegenwoordig in de keuken (en zelfs badkamer) voor veel meer gebruikt dan alleen voor de bereiding van thee. Probeer bijvoorbeeld eens een matcha-latte (zelfgemaakt of in je lokale koffiebar). Hierbij wordt matchapoeder gemengd met warme (plantaardige) melk en een zoetstof. Ook kun je matchapoeder toevoegen aan een smoothie of je favoriete ontbijtgerecht.
Matchapoeder kun je toevoegen aan bakrecepten voor cakes, muffins en koekjes om een unieke smaak en kleur toe te voegen en denk ook eens aan matcha-ijs of chocola. Matcha smaakt ook goed in hartige gerechten zoals sauzen, saladedressing en soep. Tot slot wordt matcha ook gebruikt in gezichtsmaskers van wege de antioxidanteigenschappen.
Wat zijn de gezondheidsvoordelen van Matcha?
De Japanse Eisai beschreef in 1211 de gezondheidsvoordelen van matcha al in zijn boek.
In onze huidige tijd wordt er meer en meer onderzoek gedaan naar matcha, de inhoudsstoffen en de voordelen voor de gezondheid.
Catechinen
Flavonoïden is een verzamelnaam van stoffen die voorkomen in planten. Deze stoffen geven kleur aan planten en beschermen ze tegen bijvoorbeeld licht, hitte en oxidatie. In groene thee zitten ook flavonoïden. De flavonoïden in groene thee bestaan voor het grootste deel uit catechines, die een krachtige werking hebben als antioxidant. Daarnaast zouden catechinen ook een antimicrobiële werking hebben.
L-theanine
L-theanine is een aminozuur dat voorkomt in theebladeren van zowel zwarte, groene als witte thee. L theanine werkt rustgevend*, helpt om beter te kunnen slapen* en is goed voor het concentratievermogen.*
Kalium en vitamine C
Matcha is een rijke bron aan kalium (2660 mg/100 gram) en vitamine C (175 mg/100 gram). Ter vergelijking: een sinaasappel bevat per 100 gram ongeveer 59 mg vitamine C en cacao bevat per 100 gram 1520 mg kalium).
Kalium is gunstig voor de bloeddruk, is goed voor de werking van de spieren en heeft een positieve invloed op de werking van het zenuwstelsel. Vitamine C heeft talrijke gezondheidseffecten. Zo is vitamine C bijvoorbeeld van belang voor een goede conditie van de bloedvaten, helpt het lichaamscellen te beschermen tegen invloeden van buitenaf en helpt het vermoeidheid en moeheid te verminderen.
Hoeveel Matcha per dag?
Hoewel matcha gezondheidsvoordelen biedt, is het van belang matchapoeder te gebruiken met een hoge kwaliteit, het liefst biologisch. Het nuttigen van meerdere koppen thee wordt als veilig gezien. Er is nog geen bovengrens bekend. In matchathee zit ook cafeïne. Het is goed hier rekening mee te houden, mocht je hier gevoelig voor zijn.
Matcha proberen?
Ben je nieuwsgierig geworden naar de smaak van een kop matchathee of hoe je matchapoeder op andere manieren in de keuken kunt gebruiken? Probeer dan eens één van deze verfrissende recepten.
“When you hear the splash of the water drops that fall into the stone bowl, you will feel that all the dust of your mind is washed away.”
Sen no Rikyu - tea master
*Evaluatie gezondheidsclaim is lopende.
