Ayurveda is een eeuwenoude Indiase geneeskundige traditie, die de laatste decennia overal ter wereld steeds meer bekendheid heeft gekregen. Ayurveda betekent "de wetenschap van het leven" en richt zich op het harmoniseren van lichaam, geest en ziel door middel van natuurlijke en holistische benaderingen.
Ayurveda is duizenden jaren oud en wordt wel gezien als de oudste geneeskunde ter wereld. Het beschouwt gezondheid als een dynamische balans tussen verschillende basisenergieën in het lichaam, die ook wel dosha’s worden genoemd.
De drie dosha's
Volgens de ayurvedische leer zijn er drie fundamentele energieën of dosha's, die de natuur om ons heen, ons lichaam en onze geest bepalen. Het in evenwicht brengen van deze dosha's is een kernpunt van ayurveda. Dit zijn de drie dosha’s:
Vata (element Ether en Lucht)
Vata wordt in verband gebracht met het zenuwstelsel, de ademhaling, de bloedsomloop en het bewegingsapparaat. Mensen met een dominante Vata-dosha zijn vaak energiek, creatief en flexibel, maar kunnen ook vatbaar zijn voor angst en slaapproblemen.
Pitta (element Vuur)
Pitta hangt samen met de spijsvertering, energie, de stofwisseling, de lichaamstemperatuur, dynamiek, het intellect en de emoties. Mensen met een Pitta-dosha hebben vaak een sterke wilskracht, zijn intelligent en doelgericht, maar kunnen ook last hebben van woede en ontstekingen.
Kapha (element Aarde en Water)
Kapha staat voor structuur, stabiliteit, immuniteit en een evenwichtige vochthuishouding. Mensen met een Kapha-dosha zijn meestal kalm, geduldig en liefdevol, maar kunnen ook traag en lethargisch zijn.
Ayurveda ziet ieder mens als uniek en ieder mens heeft daarom zijn eigen, unieke constitutie (prakriti). Dat wil zeggen dat ieder mens wordt geboren met een individuele combinatie van de drie dosha’s, die onze lichaamsbouw, vaardigheden en voorkeuren bepalen. Hoe beter we erin slagen naar onze constitutie te leven, hoe beter we ons voelen. Wanneer we er een ongezonde leefstijl op na houden, wordt de balans tussen de dosha’s verstoord en raken we uit evenwicht.
Maar weinig mensen zijn zuivere Vata-, Pitta- of Kapha-types. Meestal overheersen twee dosha’s, terwijl de derde zwakker is. De overheersende dosha wordt als eerste genoemd.
Ayurvedische voeding
Voeding speelt een belangrijke rol in ayurveda. Het gaat niet alleen om gezond eten, maar het gaat voornamelijk om het kiezen van voedingsmiddelen die je specifieke dosha's in balans brengen en rekening houden met je unieke constitutie.
Eten volgens je dosha
Wanneer je weet welke dosha overheerst, kun je hierop je menu afstemmen. Zo hebben mensen met een dominante Vata-dosha baat bij warme, voedzame en hydraterende voeding, zoals soepen, stoofschotels, volle granen en gekookte groenten. Zij kunnen rauw voedsel, koude gerechten en cafeïne het beste vermijden.
Pitta-types kunnen het beste kiezen voor verkoelende en kalmerende voeding, zoals salades, melkproducten, rijst en zoet fruit. Pitta-types kunnen het beste pittig, zuur en gefrituurd voedsel mijden.
Kapha-types doen het goed op lichte, warme en droge voeding, zoals peulvruchten, groenten, kruiden en specerijen. Zij zouden zwaar, vet en zoet voedsel moeten mijden.
Eten volgens de seizoenen
Niet alleen eten volgens je dosha is volgens ayurveda belangrijk, maar ook het eten volgens de seizoenen. Het idee is dat ons lichaam verschillende behoeften heeft afhankelijk van het seizoen. Wanneer je kiest voor groenten en fruit geteeld in Nederland, weet je bijna zeker dat je eet volgens de seizoenen. In de winter groeien er geen aardbeien in Nederland, maar zie je in de winkel vooral koolsoorten liggen. In de zomer staan er weer heel andere groenten en fruit op het menu.
Vroeger was het verschil tussen de groente en fruitsoorten per seizoen duidelijker. Er was toen minder import en tegenwoordig zijn de bewaarmogelijkheden verbeterd en worden bepaalde groenten en fruit het hele jaar rond geteeld. Kijk dus goed naar de herkomst van het aanbod in de supermarkt.
Spijsvertering en eetgewoonten
In de ayurvedische geneeskunde wordt veel aandacht besteed aan de spijsvertering en eetgewoonten. Belangrijk is dat wat je eet, ook goed opgenomen kan worden door het lichaam. Daarvoor moet de spijsvertering goed functioneren.
Je kunt de spijsvertering ondersteunen door op regelmatige tijden te eten en te vasten. Ook is het van belang de tijd te nemen om te eten, te genieten van wat je eet en de juiste hoeveelheid te eten. Luister naar je lichaam en eet tot je je verzadigd voelt.
Lees hier meer over de spijsvertering.
Voordelen van ayurvedische voeding voor de gezondheid
Wanneer je eet volgens je dosha’s, wordt je spijsverteringsvuur of ‘agni’ versterkt, waardoor voedingsstoffen beter opgenomen zouden worden en spijsverteringsklachten zouden verminderen.
Een goed werkend spijsverteringssysteem en het eten van de veel in ayurveda gebruikte kruiden zoals kurkuma, gember en knoflook ondersteunen ook het immuunsysteem, waardoor het lichaam infecties en ziekten beter zou kunnen weerstaan.
Ayurveda ziet een diepe verbinding tussen lichaam en geest. Door te eten volgens je dosha’s om deze zo in balans te houden, zou ook je emotionele en mentale welzijn verbeteren.
Ghee
In de ayurvedische keuken wordt veel ghee gebruikt. Om in te bakken en braden, maar ook als smaakmaker. Ghee heeft een volle, boterachtige smaak en bevat de essentiële vetzuren omega 3 en omega 9 en vitamine A, D, E en K.
Ghee wordt bereid volgens een traditionele Indiase methode. De verbrandingstemperatuur (250°C) ligt veel hoger dan bij gewone boter. Vaak wordt ghee ook door mensen met een lactose-intolerantie goed verdragen.
Ghee wordt ook gebruikt voor uitwendige verzorging.
Aan de slag
Aandacht voor de spijsvertering en eetgewoonten zijn makkelijk toe te passen in het dagelijks leven en kunnen snel een merkbaar resultaat leveren. Wanneer je rekening houdt met je dosha’s en de seizoenen bij de keuze voor wat je eet, kunnen ook wij de voordelen ervaren van deze eeuwenoude Indiase wijsheid. Voeg ayurvedische kruiden toe aan je maaltijd om klein te beginnen en breid gaandeweg jouw ayurvedische leefstijl uit. Wil je meer weten of heb je vragen? Onze professionals staan voor je klaar!
