In Europa maakten we voor het eerst kennis met cacao toen de Spanjaarden het in het begin van de zestiende eeuw mee terugnamen van hun verre reizen. Aanvankelijk waren zij de enigen, maar in de eeuwen die volgden, kregen meer Europese landen cacao in handen en werd het in Azië, Brazilië en Afrika aangeplant. Cacao was zeer gewild; het was basis ingrediënt van de geliefde chocoladrank.
Van chocoladedrank naar chocoladereep
De Spanjaarden maakten een chocoladedrank van de cacaobonen die ze meenamen, gelijk aan de drank die ze op hun overzeese reizen hadden geproefd. Gezegd wordt dat ze het recept 100 jaar lang geheimhielden. In Nieuw-Spanje, dat wil zeggen de koloniën van Spanje, werd cacao ook wel als valuta gebruikt. Kennelijk was de cacaoboon een kostbare boon. Ook andere landen in Europa kregen cacaobonen in handen en gingen experimenteren met de chocoladedrank en andere toepassingen. Een van de eerste recepten die gepubliceerd werden, waren voor met chocolade omgeven amandelen. Later volgden pastilles, tabletten en figuurtjes. Chocolatierbedrijven werden door heel Europa geopend. Niet alleen chocolatiers en chocoladewinkels gebruikten de inmiddels veel geprezen cacao. Apothekers verkochten chocolade, niet vanwege de heerlijke smaak, maar voor medische redenen.
In de geschiedenis van cacao speelt ook Nederland een belangrijke rol. Amsterdam groeide uit tot de grootste cacaohaven ter wereld en de Nederlander Casparus van Houten deed een belangrijke ontdekking. In de negentiende eeuw vond hij een chemisch proces uit, dat tot op de dag van vandaag wereldwijd gebruikt wordt. Dit proces wordt ook wel alkaliseren genoemd of Dutching.
Dutching
Van Houten gebruikte hydraulische persen om het vet uit geroosterde cacaobonen te persen. De cacao bevatte hierdoor minder cacaoboter en de brokken die overbleven na persen, konden eenvoudig worden verpulverd tot poeder. Het poeder werd daarna behandeld met alkalische zouten, waardoor het poeder donkerder werd van kleur en milder van smaak. Belangrijk was ook dat door het alkaliseren van het cacaopoeder, dit beter vermengd kon worden met water, waardoor het bereiden van chocoladedranken makkelijker werd, maar het ook op andere manieren gebruikt kon worden zoals bijvoorbeeld in chocoladepasta. Nu nog is de meeste chocola die we in de winkel kopen, gemaakt van gealkaliseerd cacao.
Waar groeit cacao?
Cacaobomen groeien voornamelijk in tropische regio’s rond de evenaar. De cacaoboom gedijt in gebieden met warme tempraturen, hoge luchtvochtigheid en regelmatige regenval. De belangrijkste cocaproducerende landen bevinden zich voornamelijk in West-Afrika, Latijns-Amerika en de Dominicaanse republiek.
Raw cacao
Tegenwoordig kun je steeds meer rauwe chocolade kopen. De cacaobonen die gebruikt worden om deze chocolade te maken, zijn ongebrand en worden op een andere manier verwerkt tot poeder. Op de verpakking van rauwe chocolade staat meestal ‘RAW’ vermeld.
Hoe veel rauwe cacao per dag?
Over het algemeen wordt aanbevolen om niet meer dan 20-30 gram rauwe cacao per dag te consumeren. Dit komt overeen met ongeveer 1-2 eetlepels cacaopoeder. Rauwe cacao bevat bioactieve stoffen en cafeïne. Daarom is het belangrijk om het met mate te consumeren.
Theobroma cacao
De cacaoboom (Theobroma cacao) wordt geteeld in landen rondom de evenaar. De boom verdraagt het volle zonlicht niet zo goed en staat daarom vaak in de schaduw van andere bomen. De boom kan meer dan 50 jaar oud worden en wel 10 meter hoog. Wanneer de boom 4 tot 5 jaar oud is, gaat hij bloeien. De bloemen groeien bijna het hele jaar door direct op de stam of de dikke takken. De boom draagt dan ook constant vruchten, zo’n 30 tot 40 per jaar. De vruchten worden na de pluk opengebroken. In het vruchtvlees liggen gemiddeld 40 tot 50 bonen. Dat zijn dus per boom per jaar 1200 tot 2000 cacaobonen. Afhankelijk van het soort chocolade (melk of puur) en afhankelijk van de chocoladeproducent, zijn er voor een kilo chocola ongeveer 600 tot 800 cacaobonen nodig.
Lekker en ook nog gezond?
De cacao in chocolade is niet alleen lekker, maar er zitten ook veel voedingsstoffen in cacao. Zo bevat cacao verschillende vitamines (E- en K-vitamine en de B-vitaminen) en mineralen.
Cacao bevat bijvoorbeeld een hoog gehalte aan koper. Koper draagt bij tot de instandhouding van soepel bindweefsel, heeft een positieve invloed op de werking van het zenuwstelsel, ondersteunt het immuunsysteem, ondersteunt het energieniveau, ondersteunt het ijzertransport in het lichaam en draagt bij tot een normale pigmentatie van huid en haar. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid koper voor volwassenen is 0,9 milligram per dag. Honderd gram cacao voorziet in meer dan 400 procent van deze aanbevolen dagelijkse hoeveelheid.
Cacao bevat ook veel ijzer en magnesium. Noten en zaden zijn bekende bronnen van magnesium en cacao staat bijna bovenaan de lijst van voedingsmiddelen die het meeste magnesium bevatten. Ook voorziet cacao ruim in de dagelijkse aanbevolen hoeveelheid ijzer.
Naast vitaminen en mineralen bevat cacao ook veel vezels. Een eetlepel cacao bevat ongeveer 2,5 gram vezels. Volwassen vrouwen wordt geadviseerd minimaal 25 gram vezels per dag te eten. Voor volwassen mannen is dat minimaal 30 gram per dag. Een eetlepel cacao op een dag draagt dus goed bij aan een gevarieerd en vezelrijk voedingspatroon, ook gezien het feit dat het belangrijk is om vezels uit verschillende typen voedingsmiddelen te eten.
In cacao zitten ook veel antioxidanten, met name flavonoïden. Deze stoffen die van nature aanwezig zijn in plantaardige voedingsmiddelen, spelen een belangrijke rol bij de groei van een plant en bij de bescherming tegen licht, hitte en oxidatie van een plant. Ook in het menselijk lichaam spelen antioxidanten een belangrijke rol. Ze beschermen het lichaam tegen vrije radicalen. Vrije radicalen zijn stoffen die continue ontstaan, bijvoorbeeld bij de afbraak van voedingsstoffen. Ze kunnen ook ontstaan door meer externe factoren zoals blootstelling aan de zon of roken. Een teveel aan vrije radicalen kan oxidatieve stress veroorzaken. Antioxidanten neutraliseren de vrije radicalen voordat ze schade kunnen veroorzaken.
Heeft cacao gezondheidsvoordelen?
Cacao bevat zoals we nu weten verschillende voedingsstoffen. Het is rijk aan verschillende mineralen, vitamines en antioxidanten. Al deze voedingsmiddelen dragen bij aan de al gehele gezondheid van het menselijk lichaam. In kleine mate heeft cacao dus wel gezondheidsvoordelen.
Cacao in de keuken
Nu we weten dat cacao niet alleen ontzettend lekker is, maar dat het ook boordevol belangrijke voedingsstoffen zit, kunnen we het met een gerust hart in de keuken gebruiken.
Daarbij kunnen we dus beter kiezen voor pure cacaopoeder of -bonen of echte pure chocolade en niet voor een zoete, romige reep melkchocolade gevuld met praliné. Cacao kan op veel verschillende manieren worden gebruikt in de keuken. Zowel in (hartige) gerechten als in gebak en drankjes. Hieronder wat ideeën.
- Voeg cacaopoeder toe aan je smoothies: Voeg een eetlepel cacaopoeder toe aan je smoothie voor een rijke, chocoladeachtige smaak zonder de toegevoegde suikers.
- Gebruik cacao voor het maken van een gezonde chocolademelk: Meng cacaopoeder met een plantaardige melk naar keuze en een beetje natuurlijke zoetstof voor een gezonde variant op de traditionele chocolademelk.
- Gebruik cacaonibs als topping: Gebruik cacaonibs als knapperige topping op de yoghurt, havermout of op salades voor meer textuur en een extra dosis antioxidanten.
- Bakken met cacao: Vervang chocolade of gezoet cacaopoeder in bakrecepten door puur cacaopoeder voor een gezondere variant van je favoriete gebak.
- Probeer ook eens cacao in hartige gerechten: Cacao kan ook worden gebruikt in hartige gerechten, zoals chili of de bekende Mexicaanse saus Mole de Poblano, voor een diepe, complexe smaak.
Cacao: Veelzijdig en boordevol nutriënten
We kunnen wel concluderen dat cacao een veelzijdig ingrediënt is, boordevol waardevolle nutriënten. Natuurlijk moet hier wel bij gezegd worden dat je het met mate moet gebruiken. Of je nu gaat voor gezondheidsvoordelen, een boost van je humeur of gewoon voor de lekkere en weldadige smaak, cacao zorgt voor de rijke smaak van chocolade zonder de nadelen.
